-
1 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара -
2 егермешәр
числ.; разд.по два́дцать, по двадцати́егермешәр көн юлда булу — находи́ться в пути́ по два́дцать дней
кеше башына егермешәрдән бүлү — дели́ть что-л из расчёта по два́дцать на челове́ка
-
3 бозык
прил.1) неиспра́вный, него́дный, сло́манный, дефекти́вныйбозык коляска — неиспра́вная коля́ска
бозык машина — сло́манная маши́на
бозык противогаз — него́дный противога́з
2) разг. ту́хлый, гнило́йбозык бәрәңге — гнило́й карто́фель
бозык алма — испо́рченное (гнило́е) я́блоко
3) непра́вильный, переина́ченный, искажённый, извращённыйбозык тәрҗемә — неве́рный перево́д
бозык аңлатма — искажённое толкова́ние
4) испо́рченный, больно́й, нездоро́выйбозык теш — больно́й зуб
5) перен. скве́рный, плохо́й, дурно́й (человек, характер); испо́рченный (о настроении, нервах)бозык уй — дурна́я мысль
бозык мөнәсәбәттә булу — быть в плохи́х отноше́ниях (с кем-л.)
6) разг. неблагоприя́тный, хму́рый, дождли́вый, па́смурный, непого́жий, нена́стный ( о погоде)көзге бозык көннәр башланды — начали́сь осе́нние па́смурные дни
бозык һава — неблагоприя́тная пого́да
7)а) хму́рый, угрю́мый, неприве́тливый (о лице, взгляде)бозык йөз белән каршы алу — встре́тить с мра́чным лицо́м; встре́тить с мра́чным ви́дом; неприве́тливо встре́тить
бозык йөз белән кайтып керде — пришёл угрю́мый (не в ду́хе)
б) искажённый, изуро́дованный8) развра́тный, распу́тный, развращённый, безнра́вственный; поро́чный, испо́рченный || развра́тник, развра́тницабозык кеше — развра́тный челове́к:
бозык кешеләр арасында — среди́ безнра́вственных люде́й
җыен эшлексез, җыен бозык җыела шунда — там собира́ются одни́ безде́льники, одни́ развра́тники
••бозык уй белән — злонаме́ренно, со злым у́мыслом
- бозык юлда йөрүбозык юл — плохо́й, безнра́вственный о́браз жи́зни
-
4 тас
I сущ.таз, та́зикҗиз тас — лату́нный та́зик
II ист.таска салу — нали́ть ( воду) в таз
:тас кол провини́вшийся раб, кото́рого любо́й челове́к име́л пра́во уби́ть ( и который использовался для обучения воинов убийству); клеймёный рабIII диал.::тас булу1) пропада́ть/пропа́сть; сги́нуть; совсе́м потеря́тьсясм. тж. олагусин кая тас булдың? — куда́ ты сги́нул? Где до сих пор ошива́лся?
2) заму́читься (с каким-л. делом)юлда батып тас булдык — увя́зли в доро́ге и заму́чились ( вылезая)
-
5 шәһит
сущ.1) уст.; рел. шахи́т, му́ченик, па́вший за ве́ру ( мусульманскую)атасы, хаҗдан кайтканда юлда үлеп, шәһит булган — оте́ц его́ у́мер в пути́ по́сле пало́мничества в Каа́бу и стал шахи́том
2) разг.; поэт. уби́тый на войне́, поги́бший, па́вший в бою́ за пра́вое де́лошәһитләрнең мөкатдәс каннары — свята́я кровь поги́бших
•- шәһит китү
См. также в других словарях:
аймыл булу — Очрашмау, туры килмәү, бер юлда булып та бер берен күрмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аймылыш булу — Очрашмау, туры килмәү, бер юлда булып та бер берен күрмәү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хаклык — 1. Хак булу. Хаклы булу, дөрес юлда, фикердә булу 2. Дөреслек, чынлык, хакыйкать. Гаделлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүлү — 1. Кисәкләргә, өлешләргә һ. б. аеру 2. Өләшү 3. Атап аерып кую, бирү. Аерым савытка салу (ашны) 4. мат. Бер санның икенче санны ничә тапкыр үз эченә алганлыгын белү; киресе: тапкырлау. Шул гамәлнең атамасы 5. Туктатып, өзеп тору (эшне, уйларны һ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
селкенү — (СЕЛКЕТҮ) – 1. Тирбәлеп, чайкалып, калтырап кыймылдау, баштагы хәлгә кимендә бер кайта торган хәрәкәт ясау. Калтырап тирбәнү; чайкалу атыну 2. Тыныч хәлдән хәрәкәткә күчеп, кыймылдап кузгалып кую 3. Какшау, нык беркетелмәү яки куба какшый башлау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хаклы — I. с. сир. Кыйбатлы. II. ХАКЛЫ – с. 1. Урынлы. Өлешенә тигән, үзенә тиешле булган 2. хәб. Хокукы бар, хакы бар; лаек 3. Дөрес уйлау, дөрес юлда, дөрес фикердә булу тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шәһит — Дин өчен сугышып үлгән, алла юлында үзен корбан иткән, изге юлда үлгән кеше. Хак эш әчен, халык бәхете өчен көрәштә корбан булган кеше. ШӘҺИТ КИТҮ – Үзен корбан итү, аямау, нин. б. гадел эш өчен һәлак булу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге